Na początku miesiąca Indonezja po raz 15-ty z kolei obchodziła Narodowy Dzień Batiku znany powszechnie w urzędowym języku bahasa Indonesia jako Hari Batik Nasional. Jak sama nazwa Święta wskazuje, dzień ten powołano do życia na cześć rzeczonego Batiku.
A Batik to dla niezorientowanych, nie byle fraszka, igraszka, zabawka blaszana, gdyż dla statystycznego zjadacza ryżu w Republice jest to duma, narodowy skarb kultury, uznany przez społeczność międzynarodową i wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Akt dodania Batiku do listy światowego dziedzictwa miał miejsce 2-go Października 2009 roku, stad też, jak się łatwo domyśleć, data narodzin i corocznej celebracji batikowego Święta.
Czym jest batik o tym teraz słów kilka. W największym uproszczeniu, jest nim unikalna, artystyczna, technika malowania tkanin, stosowana nie tylko w Indonezji, ale również w kilku innych krajach Azji południowo wschodniej. Podobną do Indonezyjczyków sztukę ozdabiania tkanin kolorowymi obrazami , znają również w Malezji, Tajlandii i na Filipinach. Co jednak sprawia, że tkaniny tworzone na archipelagu wyróżniają się na tle tych z innych państwa ASEAN, to lokalna, endemiczna technika nakładania wzorów i kolorów na materiał.
Malowanie batiku
Malowanie batiku to wieloetapowy proces twórczy, zaczynający się od naniesienia ołówkiem na dziewicze płótno konturów wybranego wzoru, który ma ostatecznie materiał przyozdobić. Po zakończeniu tego etapu artysta pracujący nad batikiem bierze do ręki rapitograf, wypełniony specjalnym woskiem by pokryć nim wszystkie kontury wzoru namalowanego wcześniej ołówkiem.
Rapitogragf w fachowej terminologii to Canting a nalany do niego wosk zwie się Malam. Co ciekawe, podczas nakładania wosku twórca ma w zasięgu ręki niewielki palnik, na którym co kilka chwil podgrzewa Malam by utrzymywał ciekłą konsystencję w trakcie wykonywanej pracy. Podczas pierwszej fazy woskowania płótna, Malam nakładamy również na niektóre, wybrane obszary naszkicowanego obrazu.
Teraz czas na drobne wyjaśnienie funkcji nakładanego wosku. Jest on nanoszony po to, by podczas następnego etapu, jakim będzie kąpiel w wybranym naturalnym barwniku, powoskowana część rysunku nie poddawała się barwieniu.
Tak więc przygotowując Batki do kąpieli w kolorze np. Indygo, woskujemy nie tylko kontury, ale też wszystko to co na koniec procesu twórczego nie będzie indygo-niebieskie.
Kolejnym krokiem na drodze do finału jest gorąca, lecz nie wrząca kąpiel w kadzi z naturalnym barwinkiem. Po niej czas na kolejną, wrzącą tym razem kąpiel, podczas której tkanina oczyszcza się z nałożonego wcześniej wosku, zachowując jedynie kontury obrazu oraz pofarbowane wcześniej elementy dzieła.
Teraz czas na kolejną fazę żmudnej pracy artysty, który trzymając w ręku Canting od nowa pokrywa tkaninę woskiem tym razem podobnie jak w pierwszym etapie, przygotowując ją pod kąpiel w innym kolorze.
Rytuał woskowania, farbowania i parzenia tkanin, odprawiany jest tyle razy, ile kolorów mieć będzie ostateczna wersja wizji artysty.
Jak się łatwo domyśleć, cena batiku w znacznej mierze zależy nie tylko od złożoności obrazu, ale … a może przede wszystkim od tego z ilu kolorów obraz ten się składa.
Dobre batiki znanych manufaktur potrafią kosztować naprawdę krocie ,przewyższając często markowe marynarki albo suknie znanych marek.
Mniej zamożni mieszkańcy archipelagu mogą jednak spać spokojnie śniąc o swym własnym batiku, gdyż przemysł batikowy wymyślił specjalne stemple batikowe. Wykonane z miedzi, redukują proces twórczy do podania wosku zmyślnie wyprofilowaną pieczątką. Takie batiki łatwo rozpoznać po regularnej powtarzalności ornamentów i zazwyczaj niewielkiej ilości kolorów.
Nie znaczy to jednak, że i wśród nich nie można znaleźć artystycznych rarytasów. Stemple batikowe bywają bardzo skomplikowane i podobnie jak rysunki, pokazują duszę wykonawcy oraz pozwalają określić z jakiego rejonu Jawy, albo innej wyspy archipelagu pochodzi dany stempel zwany Cap.
Batik w życiu codziennym
Batki tak mocno wrosły w wyspiarską strukturę archipelagu, że spotkać je można na każdej wyspie, od Sumatry po Papua. Dzięki wzorom nanoszonym na tkaniny, zawsze łatwo można określić z jakiego rejonu Indonezji podziwiane batiki pochodzą. Balijskie nawiązują do demonicznych Barongów, walk kogutów czy ceremonii religijnych. Papuaskie zdobią zawsze rajskie ptaki Cendrawasih a Sumatrzańskie najczęściej rogate dachy domów grup etnicznych Minangkabau lub Bataków.
Jednak mimo tak wielkiej rozpiętości geograficznej, niekwestionowaną kolebką Batiku jest stołeczna wyspa Jawa. To z Jawy pochodzi między innymi sam termin Batik, nawiązujący do pierwotnego nakładania wosku metodą kropkowania, czyli Tik Tik, przemianowaną w Batik.
Dwie jawajskie stolice Batkiku to położone w centralnej części wyspy, sułtanaty Yogyakarta oraz Solo. To tutaj na dworach sułtanów od kilkuset lat, powstawały i wciąż powstają, wzory dynastyczne po których rozpoznać można nie tylko lokalizację, nie tylko konkretnego władcę, ale także dla jakiej kasty służb pałacowych czy zwykłych poddanych stworzony został dany Batik.
Jawajczycy innych batików używają podczas ślubów (Sido Mulyo) innych podczas ceremonii pogrzebowych (Slobog) a jeszcze innych dla kobiet przy nadziei (Tambal). Praktycznie każda dziedzina życia ma w specyficznej filozofii jawajskiej przypisany do siebie batik.
Historia
O tym, że batik to nie byle szmatka malowana, świadczyć mogą także jawajskie wykopaliska. Na XIII wiecznych Arca’ch / Murti’ch, typowych hinduistycznych rzeźbach antycznych, przedstawiających Władców, Świętych tudzież hinduistyczne i buddyjskie Bóstwa, rozpoznać można pierwsze udokumentowane batiki. Na Mutri prezentującej Kertarajasa z okresu jawajskiego królestwa hinduistycznego Majapahit, datowanej na lata 1293-1309, zobaczyć można Batik Kawung a na innej Murti Prajnaparamita również z XIII wieku przedstawiona jest kobieca Bodhisattwa, odziana w klasyczną tkaninę batik.
Teraźniejszość
Dziś Batik uznawany jest w Indonezji za strój galowy, wieczorowy i formalny, noszony masowo m.in. w piątki przez uczniów nauczycieli i urzędników państwowych. Dlatego w piątek, gdyż islamska w 90 % Indonezja w każdy piątek, w samo południe, udaje się do meczetów na wspólną męską modlitwę zwaną Jumatan.
Wszelkie imprezy rodzinne, państwowe czy dyplomatyczne to istne batikowe rewie mody. Na zaproszeniach na takie imprezy oraz gwarne rauty znajduje się zawsze informacja, iż obowiązuje strój wieczorowy albo … BATIK
